Historia japonistyki w Toruniu

Japonistyka toruńska – obok warszawskiej, poznańskiej i krakowskiej – jest jednym z czterech głównych uniwersyteckich ośrodków japonistycznych w Polsce. Studia japonistyczne w Toruniu są studiami I stopnia i stanowią specjalność w ramach kierunku: filologia. Prowadzone są na Wydziale Filologicznym, a komórką bezpośrednio odpowiedzialną za ich organizację jest Pracownia Języka i Kultury Japońskiej. Program studiów jest w znacznej mierze wzorowany na programie japonistyki warszawskiej.
Pierwsi studenci zostali przyjęci w 2008 r., z czego 9 osób uzyskało w 2011 r. licencjat.

Nauczanie języka japońskiego na UMK ma dość długą historię. Zostało ono zapoczątkowane przez prof. Romana S. Ingardena (1920-2011), fizyka teoretyka, który w czasie swojego rocznego pobytu w Japonii w połowie lat 70. ubiegłego zachwycił się tamtejszą kulturą do tego stopnia, że w kilka lat po powrocie do kraju zaczął prowadzić lektorat japońskiego. W prowadzeniu lektoratu okazjonalnie pomagali mu japońscy fizycy przebywający na dłuższych stażach w Toruniu (np. dr Nakagomi Teruaki w 1992 r.). W 1993 r. w nauczaniu tym nastąpiła jakościowa zmiana, dzięki pojawieniu się na UMK wolontariuszy JICA/JOCV, którzy nauczali j. japońskiego aż do 2004 r.

W lutym 1995 r., z inicjatywy prof. Ingardena została utworzona na ówczesnym Wydziale Humanistycznym Pracownia Języka i Kultury Japońskiej, która odtąd miała organizować zajęcia dydaktyczne związane z Japonią i przygotować grunt pod utworzenie studiów japonistycznych. Strategiczna decyzja o powołaniu Pracowni została podjęta wiosną 1994 r. podczas spotkania z dziekanem Wydziału Humanistycznego, prof. Lechem Witowskim, w którym poza prof. Ingardenem uczestniczyli: prof. Alfred F. Majewicz oraz dr hab. Krzysztof Stefański, prof. UMK. Dziekan Witkowski odniósł się do pomysłu bardzo przychylnie i później przez cały czas pełnienia funkcji dziekana był jego aktywnym promotorem. Na decyzję ówczesnego rektora UMK, prof. Andrzeja Jamiołkowskiego o powołaniu Pracowni – poza poparciem ze strony dziekana Witkowskiego – wpłynęły istotnie deklaracje gotowości firmowania całego przedsięwzięcia ze strony prof. Majewicza oraz wzięcia na swoje barki ogormnej pracy związanej z organizacją oraz prowadzeniem Pracowni przez prof. K. Stefańskiego.

Z chwilą utworzenia Pracowni, prof. Majewicz został zatrudniony w charakterze profesora wizytującego i przez pierwsze 2 lata pełnił funkcję jej kierownika. Następnie, podczas jego rocznego pobytu w Japonii obowiązki kierownika pełnił prof. Stefański, który od początku 1998 r. zaczął pełnić funkcję kierownika.

Niemal natychmiast po powołaniu Pracownia zaczęła organizować zajęcia adresowane do studentów różnych kierunków studiów. Prof. Majewicz prowadził wykłady o charakterze lingwistycznym i etnolingwistycznym, prof. Ingarden – kurs języka japońskiego o charakterze bardziej teoretycznym niż lektorat, a prof. Stefański zaczął wykładać historię Japonii w formie zajęć monograficznych dla studentów Wydziału Nauk Historycznych.

W 1997 r. Pracownia przejęła organizację lektoratu języka japońskiego od Studium Praktycznej Nauki Języków, a jesienią 1998 r. rozpoczęły działalność Studia Specjalne Języka i Kultury Japońskiej, adresowane przede wszystkim do studentów UMK. Pozwalały one w ciągu czterech semestrów uzyskać dość gruntowną i systematyczną wiedzę na temat Japonii, jej historii, kultury, obyczajów oraz nabyć pewnych umiejętności językowych (głównie w zakresie języka pisanego), jednak bez założenia, że będą to umiejętności swobodnego posługiwania się językiem japońskim w mowie i piśmie. Studia te z powodów formalnych zostały w 2004 r. przemianowane na Kurs Języka i Kultury Japońskiej, bez zmiany zawartości merytorycznej.

Po powołaniu Pracownia przejęła też organizację ogólnopolskich seminariów “Języka i Kultura Japonii”, które wcześniej miały charakter bardziej interdyscyplinarny niż japonistyczny, ale poczynając od ich czwartej edycji nabrały ściśle japonistycznego charakteru, stając się okazją do spotkań przedstawicieli różnych polskich ośrodków japonistycznych, przy czym podczas V i VII seminarium były reprezentowane wszystkie ośrodki. VII seminarium było jak dotąd ostatnim ze zorganizowanych spotkań i odbyło się w Stęszewie, głównie dzięki staraniom prof. Majewicza. Wygłoszono na nim łącznie kilkanaście referatów, a ponadto w jego czasie odbyło się zebranie założycielskie Polskiego Stowarzyszenia Badań Japonistycznych. Materiały z I oraz IV seminarium zostały opublikowane w zeszytach Japonica Toruniensia.

Zarówno organizacja seminariów jak i wydawanie Japonica Toruniensia zostały zawieszone ze względu na szczupłość kadry Pracowni i pojawienie się nowych ważnych zadań, na których trzeba było się skoncentrować w pierwszej kolejności.

Jeśli chodzi o kadrę, która była związana z Pracownią od samego jej początku, należy tu przede wszystkim wymienić licznych wolontariuszy. Pierwszym wolontariuszem był p. Honda Hiroyuki, ale przebywał on na UMK tylko przez kilka miesięcy w 1993 r., czyli jeszcze przed powstaniem Pracowni. Kolejnymi wolontariuszami byli: p. Satō Hideki, przebywający na UMK w latach 1993-1996, p. Watanabe Hajime (1996-1999), p. Nakayama Shōko (1999-2002) i wreszcie p. Watanabe Naoko (2002-2004). Watanabe Hajime oraz Nakayama Shōko po zakończeniu okresu wolontariatu osiedli w Toruniu, a p. Nakayama, o czym była mowa wcześniej, jest do tej pory związana z Pracownią.

Poza wolontariuszami, z Pracownią przez pewien czas związany był p. Zbigniew Urbalewicz, wówczas jeszcze student grafiki na Wydziale Sztuk Pięknych i znakomity kaligraf, który w 1996 r. był w Pracowni asystentem stażystą. W październiku 1996 r. na stanowisku asystenta została zatrudniona mgr Mirosława Kaczmarek, absolwentka poznańskiej japonistyki, której kontakty z Pracownią, trwające do 2001 r., były przez większą część tego okresu znacząco ograniczone, ze względu na dwuletnie stypendium w Chinach, rok pracy nad przygotowaniem pracy magisterskiej na sinologii, a następnie wyjazd na półtoraroczne stypendium do Japonii.

W roku akademickim 2001/2002 w Pracowni nie było asystenta, natomiast przez rok na połowie etatu pracowała prof. Ewa Pałasz-Rutkowska, prowadząca część zajęć na wspomnianych wyśej Studiach Specjalnych oraz na kierunku: stosunki międzynarodowe prowadzonym przez Wydział Nauk Historycznych. W 2003 r. w Pracowni została zatrudniona p. Nakayama Shōko, najpierw na stanowisku lektora, a od następnego roku na stanowisku wykładowcy. Prawdziwym przełomem stało się zatrudnienie w 2007 r. na stanowisku adiunkta dr Iwony Merklejn, absolwentki warszawskiej japonistyki. Dr Merklejn odegrała decydującą rolę w przygotowaniu programu studiów japonistycznych, ale weszła też w skład minimum kadrowego niezbędnego do prowadzenia tych studiów. Drugim filarem japonistyki jest prof. Majewicz, który, po wielu latach pracy na UMK w charakterze profesora wizytującego, od października 2008 r. jest zatrudniony na etacie profesora zwyczajnego. W 2008 r. w ramach grantu dydaktycznego została też zatrudniona dr Aleksandra Szczechla, a od lutego 2009 r. do marca 2011 r. w ekipie Pracowni był też wolontariusz JOCA, p. Mizuo Yoshimasa. W 2009 r. do ekipy prowadzącej zajęcia na japonistyce dołączyli prof. Romuald Huszcza oraz dr Maciej Kanert, a w 2010 r. dr Beata Bochorodycz, dr Anna Zalewska i dr Adam Bednarczyk. Centralnym problemem jest stabilizacja kadry nauczycieli akademickich, a w perspektywie taka jej rozbudowa, by możliwe stało się również uruchomienie studiów II stopnia.

Opracował Adam Bednarczyk na podstawie:
1) Stefański K., Pięć lat Pracowni Języka i Kultury Japońskiej na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruni – wciąż jeszcze trudne początki, “Japonica” nr 12/2000, ss. 63-69.
2) Stefański K., Japonistyka na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, referat wygłoszony podczas warszawskich Dni Japonii w 2009 r.

Powrót do  strony głównej